مدیریت
امور شاهد و ایثارگر

بازگشت نخبگان؛ تغییر نگرش در اولویت‌های سیاستگذاری، بازتعریف مفهوم نخبه

چهارمین نشست جشنواره خون سیاوش با موضوع بازگشت‌های نخبگانی در دهۀ شصت مورخ دهم دی­ماه با حضور دکتر سهراب پور (مشاور رئیس بنیاد ملی نخبگان) و دکتر طیبی رهنی (عضو هیئت علمی دانشگاه شریف) به صورت برخط برگزار شد.

در ابتدای نشست دکتر سهراب‌پور ضمن بیان خاطراتی از نحوۀ مهاجرت خود به آمریکا، آَشنایی با دکتر چمران، بازگشت به ایران و ادامۀ فعالیت علمی خود در ایران، به تعدادی از بازگشت‌های مهاجران آن دوران از جمله شهید دکتر قندی(وزیر پست، تلگراف و تلفن)، دکتر زالی(وزیر کشاورزی)، مهندس وهاجی(وزیربازرگانی)، مرحوم دکتر محمدخان(وزیر اقتصاد)، مهندس ماکویی (معاون وزیر علوم) اشاره کردند که پس از بازگشت به ایران برای خدمت به کشور در مسئولیت‌های مختلف انتخاب شدند.

ایشان همچنین یکی از موانع بازگشت نخبگان در دهه‌های اخیر را عدم توازن کارایی و تخصص دانشگاهیان با مزایای دریافتی و شرایط اقتصادی کنونی دانستند که باعث عدم بازگشت نخبگان مهاجر و حتی انگیزۀ مهاجرت در دیگران شده‌است.

امروزه کشورهایی مانند امریکا، چین و سایر کشورها برای جذب نخبگان و نیروهای متخصص با یکدیگر رقابت بسیاری دارند و دلیل پیشرفت این کشورها به ویژه چین در سال‌های اخیر همین بوده‌است بنابراین ما باید بکوشیم این نیروها را قدر بدانیم و حفظ کنیم. همچنین ایشان ایجاد و فعالیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان را از جمله اقداماتی دانستند که در این راستا توانسته‌است تا حدودی باعث جذب نخبگان ایرانی در داخل و خارج شود. به جز آن در سالهای اخیر راهکارهایی برای تسهیل جذب نخبگان به عنوان هیئت علمی در دانشگاه‌ها اندیشیده شده‌است.

در ادامه نشست دکتر طیبی رهنی نیز با ذکر چگونگی مهاجرت و بازگشتشان به ایران در زمان جنگ و مشکلات اقتصادی و محدودیت امکانات که در بدو ورود و شروع فعالیت خود در ایران با آن روبه‌رو بودند، اذعان داشتند که آن دوره با اکنون از هر لحاظ بسیار متفاوت است. ارزشهای اجتماعی آن زمان چندان مادی نبوده و البته باید توجه داشت که در آن زمان امید به آینده نیز مانند اکنون در این سطح پایین نبوده است. اما با این وجود ایشان با حمایت دیگر اساتید توانستند برای نخستین بار در ایران رشته هواوفضا را تأسیس کنند. ایشان همچنین به این موضوع اشاره کردند که افراد و گروه‌هایی چون دکتر علی‌اکبر صالحی در آن زمان به کشورهای دیگر سفر می‌کردند و ایشان و دیگران را برای بازگشت به ایران و ارتقای علمی دانشگاه های داخل ترغیب و تشویق به همکاری و بازگشت به ایران می‌کرده‌اند. ایشان یکی از آسیب‌های عرصۀ نخبگانی را تعریف ویژه این اصطلاح در ایران بیان داشتند که تنها افراد محدودی را در برمی‌گیرد در حالی که تمامی اساتید و دانشجویان دکتری را باید نخبه بدانیم و از آنها حمایت کنیم. اگرچه ممکن است این مسأله به دلیل محدودیت بودجه و مسائل اقتصادی کشور باشد اما آنچه اهمیت دارد اولویتها در کشور است. این که سیاستگذاران حمایت از نخبگان را از هر امر دیگری ضروری‌تر بدانند.

ایشان همچنین یکی از مشکلات سالهای اخیر را قوانین و مقررات جدید دانستند که باعث سختگیری‌های شدید  و جریمه‌های سنگین مالی برای دانشجویان شده‌است و حتی استفاده از امکانات موجود در دانشگاه را برای دانشجویان نیز محدود کرده‌است. به نظر می‌رسد همان گونه که جامعه نیز به سمت مادی‌گرایی رفته است، نظام دانشگاهی نیز مستثنا نبوده است که همین امر دلسردی قشر دانشجو و اساتید جوان را به همراه داشته‌است. دکتر طیبی رهنی همچنین اذعان داشتند که مشکل مهاجرت مسأله امروز نیست و به تدریج به این بحران تبدیل شده است و شاید حل آن نیز زمانبر باشد ولی به هر حال باید برای آن برنامه ریزی دقیق داشت.